ඕනෑම නිර්වචනයක් අනුව පකිස්ථානයේ වත්මන් ආර්ථික තත්ත්වය ඉතා භයානක ය.
ඉහළ යන මිල උද්ධමනය, රාජ්‍ය මූල්‍ය හා ජංගම ගිණුම් හිඟය පුලුල් කිරීම සහ විදේශ මුදල් සංචිත අඩුවීම යන කරුණුවලින් බර වූ ආර්ථිකයක්, නව සභාග ආන්ඩුවට උරුම වී ඇති බව පිළිගත යුතු අවිවාදාත්මක සත්‍යයකි.
එය අස්ථාවර දේශපාලන වටපිටාවකින් ද අබලන් වී ඇත.
පකිස්තාන අගමැති ඉම්රාන් ඛාන් පසුගියදා විශ්වාසභංගයෙන් බලයෙන් පහ කරනු ලැබීය.
විශ්වාසභංගයකින් බලයෙන් පහ කළ රටේ එකම අගමැති ඔහුය.
අප්‍රේල් 9-10 මධ්‍යම රාත්‍රියේදී ආසන 342කින් යුත් මන්ත්‍රීවරුන් ගෙන් 174ක් ඔහුගේ රජයට විරුද්ධව ඡන්දය ප්‍රකාශ කළා.
විදේශීය මැදිහත්වීම් පිළිබඳ චෝදනාව “සාක්ෂි නොමැතිව වුවද” නාට්‍යයේ ප්‍රධාන භූමිකාවක් ඉටු කළේය.
කෙසේ වෙතත් ඉම්රාන් ඛාන්ගේ අනුප්‍රාප්තිකයා වූයේ “විප්ලවීය කාව්‍ය උපුටා දැක්වීම සඳහා ප්‍රසිද්ධ”, වූ ෂෙබාස් ෂරීෆ්.
හිටපු අගමැතිවරයෙකු වූ නවාෂ් ශරීෆ්ගේ සොහොයුරා වූ ඔහුගේ ආවේගශීලී කතා අතරතුර “මයික්‍රෆෝන -අත් චලනයන් සමඟ පියාසර කරන අයුරු” බොහෝ අවස්තා වලදි මාධ්‍ය වාර්තා කළා.
මෙම දේශපාලන නාටකය චිත්‍රපට කතාවකට වඩා අඩු දෙයක් නොවූවත්, මෙම සිදුවීම්වල ආර්ථික ප්‍රතිවිපාක සාමාන්‍ය ජනතාවට සහ රජයට ද භයානක විය හැකිය.
පකිස්තානයේ උද්ධමනය ගිම්හානය වන විට සියයට 15 ඉක්මවා යනු ඇතැයි අපේක්ෂා කරන අතර එක්සත් ජාතීන්ගේ ආහාර හා කෘෂිකර්ම සංවිධානය එහි ආහාර මිල දර්ශකය හරහා වාර්තාගත ඉහළ ආහාර මිලක් පෙන්නුම් කිරීමත් සමඟ එය 1990 හි පිහිටුවන ලද ඉහළම අගය වන 159 හි දැන් පවතී.
පකිස්ථානයේ ආහාර මිල මත තවදුරටත් ඉහල යමින් තිබෙන අතර ඒ පීඩනය හේතුවෙන් රට දැනටමත් ඉලක්කම් දෙකක උද්ධමනයකින් පීඩා විඳිමින් සිටී.
තවද, පකිස්තාන රාජ්‍ය බැංකුවේ සංචිතය ඩොලර් බිලියන 11 ක අන්තරායකාරී මට්ටමකට පහත වැටී ඇති අතර එය මාස එකහමාරක ආනයන ආවරණය කිරීමට පවා ප්‍රමාණවත් නොවන බැවින් පාකිස්තානය බරපතල ගෙවුම් ශේෂ (BoP) අර්බුදයකට මුහුණ දිය හැකිය.
එක් මාසයකදී (මාර්තු මාසයේ) රටේ සංචිත ඩොලර් බිලියන 5කින් පහත වැටී ඇත.
රටේ වෙළඳ හිඟය ඩොලර් බිලියන 35 ක් පමණ වේ.
සංචිත භයානක ලෙස අඩු වීමත් සමඟ, පකිස්තානය දැනට පවතින කාර්තුවේදී පමණක් (අප්‍රේල් සිට ජූනි දක්වා) ඩොලර් බිලියන 2.5 ක වගකීම් ඉටු කරනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ.
අපගේ සංචිතවල සංයුතිය ද දුර්වල ය, ඒවායින් බොහොමයක් ණය මුල්‍යකරණය වේ.
IMF සහ චීනය පකිස්ථානයට ඩොලර් බිලියන 6.7 ක් සහ ඩොලර් බිලියන 6 ක් ලබා දී ඇත.
පිළිවෙලින්, ඉතිරිය සෞදි අරාබිය (ඩොලර් බිලියන 2), එක්සත් අරාබි එමීර් රාජ්‍යය (ඩොලර් බිලියන 2) සහ අනෙකුත් වත්කම් වලින් පැමිණේ.
වර්තමාන තත්ත්වය අනුව, පාකිස්තානයේ මූල්‍ය හිඟය ඩොලර් බිලියන 24 කට ආසන්න වනු ඇතැයි අපේක්ෂා කෙරේ, එය මෙතෙක් වාර්තා වූ ඉහළම අගයයි.
පාකිස්තානයේ සම්පූර්ණ වගකීම් ද ඩොලර් බිලියන 27.6 ඉක්මවා ඇත.
මෙම තත්ත්වය තුළ, නව අගමැති Shehbaz Sharif යටතේ ඇති නව ආන්ඩුව උභතෝකෝටිකයකට මුහුන දෙයි.
එනම් ලබන වසරේ මහ මැතිවරණයේදී ඡන්ද දිනා ගැනීම සඳහා බලශක්ති මිල තවදුරටත් අඩු කිරීම වැනි ජනප්‍රියවාදී ක්‍රියාමාර්ග භාවිතා කළ යුතුද , නැතහොත් එය ක්ෂණිකව ජනප්‍රිය නොවන බවට පත් කරන ශක්තිමත්, අවශ්‍ය පියවර ගත යුතුද යන්නයි.
විශේෂයෙන්ම රජයට අත්‍යවශ්‍ය අරමුදල් ලබා දෙන පෙට්‍රල් සහ පෙට්‍රෝලියම් බද්දේ මිල වැඩි කිරීම කාලීන අවශ්‍යතාවයයි.
මේ වන විට, අපේක්ෂිත ඩොලර් බිලියන 3.3 ක බදු නොවන ආදායමට එරෙහිව, ඛනිජ තෙල් බද්දේ සහන හේතුවෙන් රජයට ලැබෙන්නේ ඩොලර් මිලියන 55 ක් පමණි.
කෙසේ වෙතත්, නව රජය දැනටමත් සිය ආරම්භය සටහන් කර ඇත්තේ විශ්‍රාම වැටුප් සහ තිරිඟු සහනාධාරය සියයට 10 කින් වැඩි කිරීම ඇතුළු සහන පැකේජයන් දීර්ඝ කිරීමෙනි.
මෙම පියවර කොපමණ කාලයක් පවතිනු ඇත්ද? යන්න ගැටළුවක්.
එය පවතින ආර්ථික අර්බුදය හමුවේ අභිනව අගමැතිවරයා විසින් වටපිට සිටින පිරිස් දෙස බලා සිනා සෙමින් බැලුම් බෝලයක් බලෙන් දියේ ඔබාගෙන සිටිනවා වැනි ක්‍රියාවක්.
වත්මන් ආර්ථික අර්බුදය හමුවේ වැදගත්ම සාධකය වන්නේ ගෝලීය පරිමාණයෙන් උද්ධමනය ද ඉහළ යාමයි.
එක්සත් ජනපද ෆෙඩරල් සංචිතය උකුසු වෙස් ගෙන ඇති අතර ඔවුන් අනුගමනය කර ඇති දැඩි ප්‍රතිපත්ති හේතුවෙන්, ඔවුන් සංවර්ධනය වෙමින් පවතින රටවලට තවදුරටත් මූල්‍ය පීඩනයක් ඇති කරමින් වෙනත් මුදල් ඒකකවලට සාපේක්ෂව ඩොලරය තවදුරටත් ශක්තිමත් කරන පොලී අනුපාත තවදුරටත් ඉහළ නංවමින් සිටී.
ඩොලර් දර්ශකය දැනටමත් වසර දෙකක ඉහළ අගයක් වන 100 හි පවතී.
ඉහත කී මට්ටමේ පකිස්තානයේ සංචිත සහ ණය මූල්‍යකරණයේ හැකියාව පහත් මට්ටමක පැවතීමත් සමඟ, ස්ථිර පියවර නොගෙන ජීවත් වීම වඩ වඩාත් දුෂ්කර වනු ඇත.
IMF (සහ චීනය) වෙතින් උපකාර ලබා ගත හැකි නමුත් මෙය මිල ඉහළ යාමටද හේතු විය හැක.
පාකිස්තානයේ ආර්ථිකය ගැඹුරු අර්බුදයක පවතින අතර ඇත්ත වශයෙන්ම පී.ටීඅයි පක්ෂයට උරුම වූ තත්ත්වයට වඩා නරක තත්ත්වයක මේ වන විට එරට ආර්ථිකය පවතී.
පසුගිය රජය ධනවතුන්ට ලබාදුන් තුන්වන බදු සමාව මෙන්ම රට තුළ පවතින දේශපාලන අවිනිශ්චිතතාවය හේතුවෙන් ඇමෙරිකානු ඩොලර් බිලියනයක වාරිකය ප්‍රමාද කිරීමට IMF තීරණය කිරීම නිසා තත්ත්වය සංකීර්ණ වනු ඇත.
මෑත කාළීන වාර්තාවන්ට අනුව, පාකිස්තානයේ දළ බාහිර මූල්‍ය අවශ්‍යතාව 2021-22 දී ඩොලර් බිලියන 23.6 ක් සහ 2022-23 දී ඩොලර් බිලියන 28 ක් ලෙස ගනන් බලා තිබෙනවා.
මෑත කාළීන වාර්තාවකින් ලෝක බැංකුවද සඳහන් කළේ ලොව විශාලතම විදේශ ණය ඇති රටවල් දහය අතරට පකිස්ථානය මේ වන විට එක් වී ඇති බවයි.
මීට අමතරව පාකිස්තානයේ උද්දමනයද මේ වන විට ලොව ඉහල උද්දමනයන් හිමි රටවල් අතර පෙරමුණේ පසුවනවා.
මේ අතර පාකිස්තානයේ විදේශ ගමන් බලපත්‍රය ද ජ්‍යාත්‍යන්තයර ශ්‍රේණිගත කිරීම් අනුව මේ වන විට ලොව නරකම රටවල් අතරට පත් වී තිබෙනවා.
ඒ අනුව සිරියාව, ඉරාකය සහ ඇෆ්ගනිස්ථානය පමණක් එම ලැයිස්තුවේ ඊට පහළින් දැක්වෙන අතර උතුරු කොරියාව ද ඊට ඉහලින් ස්ථානගත වීම කැපී පෙනෙනවා.
“උද්ධමනය, දරිද්‍රතාවය, විරැකියාව හා ආර්ථිකය කඩා වැටීම මීට ප්‍රභල ලෙසම බලපා ඇති සාධක කිහිපයක්.
සිය දැවැන්ත ආර්ථික අහේනිය හමුවේත් , දේශපාලන අස්ථාවරත්වය හමුවේත්, පාකිස්තානය මේ වනවිට ගිලෙමින් ඇති නැවක් වැනි තත්ත්වයකට පත්ව තිබෙනවා.
එවන් තත්ත්වයක් හමුවේ නව අගමැතිවරයා ඇතුලු පාලක පක්ෂයට එරට වෙලාගෙන ඇති මෙම ආර්ථික අර්බුදය හමුවේ පාකිස්තානය ගොඩගැනීමට හැකියාව ඇත්ද යන්න බරපතළ ප්‍රශ්නාර්ථයක්?
