ශ්‍රී ලංකාවේ පවතින ණය අර්බුදය, ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමට උදව් කිරීමට දැඩි උනන්දුවක් දක්වන චීනය ඇතුළු ප්‍රධාන ගෝලීය පාර්ශවකරුවන්ගේ අවධානයට ලක්ව තිබෙනවා.
2009 වසරේ ශ්‍රී ලංකාවේ සිවිල් යුද්ධය අවසන් වීමෙන් පසු, නව වරායක්, නව ගුවන් තොටුපළක්, අධිවේගී මාර්ග සහ තවත් බොහෝ දේ ඇතුළු විවිධ යටිතල පහසුකම් ව්‍යාපෘති සඳහා චීනය විසින් ශ්‍රී ලංකාවට අතිවිශාල ණය මුදලක් ලබා දී තිබෙනවා.
කෙසේ වෙතත්, චීනයේ මූල්‍ය ආධාරවල ස්වභාවය සහ එහි ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ ප්‍රයත්නයන් පිටුපස ඇති අභිප්‍රේරණ පිළිබඳව මතුව ඇත්තේ දැඩි කනස්සල්ලක්.
විවේචකයින් තර්ක කරන්නේ චීනයේ අභිලාෂකාමී තීරයක් – මාර්ගයක් මුලපිරීම (BRI) සඳහා ශ්‍රී ලංකාව ප්‍රධාන ස්ථානයක් ලෙස පැවතීමත් සමඟ චීනයේ මූල්‍ය ආධාර කලාපය තුළ එහි ආර්ථික හා දේශපාලන බලපෑම ව්‍යාප්ත කිරීමේ පුළුල් උපාය මාර්ගයක කොටසක් බවයි.
මෑත වසරවලදී චීනය සිය ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ ප්‍රයත්නයේ කොටසක් ලෙස නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුමක් (FTA) අත්සන් කරන ලෙස ශ්‍රී ලංකාවට බලපෑම් කරමින් සිටින බව වාර්තා වන්නේ එවන් පසුබිමකයි.
නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම මගින් චීන ව්‍යාපාර සඳහා නව වෙළඳපල විවෘත කරනු ඇති අතර ශ්‍රී ලංකාවේ ව්‍යාපාරවලට චීනයේ දැවැන්ත පාරිභෝගික වෙළඳපොළට ප්‍රවේශය ලබා දෙනු ඇති.
කෙසේ වෙතත්, විචාරකයින් තර්ක කරන්නේ මෙම ගනුදෙනුව චීනයට පක්ෂව විශාල ලෙස විකෘති වනු ඇති බවයි.
ලාභ චීන භාණ්ඩ ශ්‍රී ලංකාව තුළට ගලා ඒමට තුඩු දෙන බැවින් රටේ දේශීය කර්මාන්ත අඩපණ කරනු ඇතැයි මත පල කෙරෙනවා.
එපමණක් නොව, නිදහස් වෙළෙඳ ගිවිසුම සඳහා යොමු කිරීමට චීනය දරන උත්සාහයන් ශ්‍රී ලංකාව කෙරෙහි වැඩි බලපෑමක් ලබා ගැනීමේ පුලුල් උපාය මාර්ගයක කොටසක් විය හැකි බව සමහර විශේෂඥයින් පෙන්වා දෙයි.
කලාපය තුළ චීනයේ ආර්ථික හා දේශපාලන බලපෑම ව්‍යාප්ත කිරීමට උත්සාහ කරන චීනයේ අභිලාෂකාමී තීරයක් – මාර්ගයක් මුලපිරීමේ අත්‍යවශ්‍ය අංගයක් බවට පත් කරමින් ශ්‍රී ලංකාව ඉන්දියන් සාගරයේ උපායමාර්ගික ස්ථානයක් හිමිකර ගෙන සිටිනවා.
නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම සඳහා වන චීන බලපෑම ශ්‍රී ලංකාවේ සමහර පාර්ශ්වවල විරුද්ධත්වයට ලක්ව ඇති අතර, විවේචකයින් යෝජනා කරන්නේ මෙම ගනුදෙනුව රටේ යහපතට හේතු නොවනු ඇති බවයි.
තවද, ශ්‍රී ලංකාව චීනය මත වැඩෙන ආර්ථික යැපීම පිළිබඳ වැඩෙන කනස්සල්ලට මුහුණ දී ඇති අතර, සමහර විශේෂඥයින් යෝජනා කරන්නේ රට සිය ආර්ථික ස්වෛරීත්වයට තර්ජනයක් විය හැකි ණය උගුලකට වැටීමේ අවදානමක් ඇති බවයි.
මෙම ගැටළු විසඳීම සඳහා, ශ්‍රී ලංකාව කලාපයේ අනෙකුත් රටවල් සමඟ ආර්ථික හවුල්කාරිත්වය සඳහා නව අවස්ථා ගවේෂණය කරමින් සිය ආර්ථික සබඳතා විවිධාංගීකරණය කිරීමට උත්සාහ කරමින් සිටිනවා.
ශ්‍රී ලංකා රජය ද චීනය සමඟ සිය ණය ගිවිසුම් නැවත සාකච්ඡා කිරීමට උත්සාහ කරමින් සිටින අතර ඇතැමුන් යෝජනා කරන්නේ රට චීන ණය මත යැපීම අඩු කිරීමට උත්සාහ කරන බවයි.
චීනය සමඟ නිදහස් වෙළෙඳ ගිවිසුම අත්සන් කිරීමේ විභව අවාසිය නම් රැකියා අහිමි වීමේ අවදානමයි.
රෙදිපිළි සහ ඇඟලුම් වැනි ශ්‍රී ලංකාවේ ශ්‍රම-අධික කර්මාන්තවලට, මිල අඩු චීන ආනයනයන්ගෙන් වැඩිවන තරඟකාරීත්වයකට මුහුණ දීමට සිදුවනු ඇති අතර, මෙම ක්ෂේත්‍රවල විභව රැකියා අහිමිවීම්වලට තුඩු දිය හැකියි.
දැනටමත් ඉහළ විරැකියා අනුපාතිකයක් සහ අරගලකාරී ආර්ථිකයක් සමඟ පොරබදමින් සිටින ශ්‍රී ලංකාවට මෙය විශේෂයෙන් ගැටලුකාරී වනු ඇති.
චීනය සමඟ නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමේ තවත් විභව අවාසියක් වන්නේ අවදානම් නියාමන ප්‍රමිතීන් අඩු වීමයි.
නිදහස් වෙළෙඳ ගිවිසුම පිළිබඳ සාකච්ඡාවල කොටසක් ලෙස, ශ්‍රී ලංකාවට සිය නියාමන පාලන තන්ත්‍රය චීනය සමඟ එකඟ කර ගැනීමට අවශ්‍ය විය හැකි අතර, ශ්‍රම ප්‍රමිතීන්, පාරිසරික ආරක්ෂාව සහ බුද්ධිමය දේපළ අයිතිවාසිකම් සම්බන්ධයෙන් “පහළට තරඟයක්” ගෙන යා හැකියි.
ලිහිල් පාරිසරික සහ කම්කරු රෙගුලාසි සම්බන්ධයෙන් පසුගිය කාලයේ විවේචනවලට මුහුණ දුන් ශ්‍රී ලංකාවට මෙය විශේෂයෙන් ගැටලුකාරී විය හැකියි.
අවසාන වශයෙන්, චීනය සමඟ නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුමක් අත්සන් කිරීමෙන් ශ්‍රී ලංකාවට ප්‍රතිපත්තිමය ස්වාධීනත්වය අහිමි වීමේ අවදානමක් ද පවතිනවා.
වෙළඳාම, කම්කරු ප්‍රමිතීන් සහ පරිසරය වැනි ක්ෂේත්‍රවල ඇතැම් ප්‍රතිපත්ති ක්‍රියාත්මක කිරීමට ඇති හැකියාව සීමා කරමින් නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුමේ දක්වා ඇති ඇතැම් නීතිරීති සහ රෙගුලාසිවලට ශ්‍රී ලංකාව අවනත විය යුතු වනවා.
මෙම ක්ෂේත්‍ර සම්බන්ධයෙන් ශ්‍රී ලංකාවේ ප්‍රමුඛතා හෝ වටිනාකම් චීනයට වඩා වෙනස් නම් මෙය විශේෂයෙන් ගැටලුකාරී වීම කිසිසේත් වැළැක්විය නොහැකි වනු ඇති.
කෙසේ වෙතත්, ගිවිසුම අත්සන් කිරීම සඳහා ශ්‍රී ලංකාවට බල කිරීම සඳහා චීනය සිය මූල්‍ය උත්තෝලනය භාවිතා කළ හැකි බව සමහර විශේෂඥයින් පෙන්වා දෙන පසුබිමක, නිදහස් වෙළෙඳ ගිවිසුමට එළැඹීම සඳහා ශ්‍රී ලංකාව එකඟ කර ගැනීමේ චීනයේ උත්සාහයන් අඛණ්ඩව සිදු කෙරමින් පවතිනවා.
ශ්‍රී ලංකාවේ තත්ත්වය විදේශ ණය මත අධික ලෙස රඳා පැවතීම හා සම්බන්ධ අවදානම් සහ උපායමාර්ගික අවශ්‍යතා සමඟ ආර්ථික සංවර්ධනය තුලනය කිරීමේ වැදගත්කම ඉස්මතු කරයි.
අවසාන වශයෙන්, චීනය ශ්‍රී ලංකාවේ ණය ප්‍රතිව්‍යුහගත කිරීමේ ප්‍රයත්නයන් සහ නිදහස් වෙළඳ ගිවිසුම සඳහා වන එහි තල්ලුව කලාපය තුළ රටේ වර්ධනය වන ආර්ථික හා දේශපාලන බලපෑම පිලිබඳ කනස්සල්ල මතු කර තිබෙනවා.
ශ්‍රී ලංකාව චීනය මත යැපීම අවම කර ආර්ථික සබඳතා විවිධාංගීකරණය කිරීමට උත්සාහ කරන අතරම, මෙම ඉලක්ක සපුරා ගැනීම සඳහා රට සාර්ථක වේ දැයි සොයා බැලිය යුතුයි.
ආර්ථික සංවර්ධනය උපාය මාර්ගික අවශ්‍යතා සමඟ සමතුලිත කිරීමේ වැදගත්කම සහ විදේශ ණය මත අධික ලෙස යැපීම හා සම්බන්ධ අවදානම් ශ්‍රී ලංකාවේ පවතින තත්ත්වය යටතේ අවධානයට ලක් විය යුතු මූලිකාංග වනවා.
