පාකිස්ථාන හා සෞදි අරාබි ඉගැන්වීම් නිසා වැඩෙන මාලදිවයිනේ රැඩිකල් මතවාද

ජනප්‍රිය සංචාරක ගමනාන්තයක් ලෙස හැඳින්වෙන මාලදිවයිනේ ජනප්‍රිය වූ අන්තවාදයේ අප්‍රසිද්ධ අභියෝගයකට මුහුණ දී සිටිනවා. රට තුළ අන්තවාදීන් 1,400 කට වැඩි පිරිසක් සිටින අතර ලොව වැඩිම ඒක පුද්ගල විදේශීය ත්‍රස්තවාදී සටන්කරුවන් වාර්තා වන්නේ එරටින්. මෙම අභියෝගය පිළිබඳ වැඩෙන දැනුවත්භාවයත් සමඟ, මෙම අභියෝගය විසඳීම සඳහා මාලදිවයින මෑත වසරවලදී විවිධ ආයතනික, තාක්ෂණික සහ නෛතික කටයුතු ආරම්භ කර තිබෙනවා.

කෙසේ වෙතත්, එම ප්‍රතිසංස්කරණ අන්තවාදය ඉන්ධන සපයන මාලදිවයිනේ පුළුල් ගෘහස්ථ ව්‍යුහාත්මක අභියෝගයන්ට ප්‍රමාණවත් නොවේ. පවත්නා දේශපාලන, ආර්ථික හා සමාජ තත්වයන්, සෘජුව හා වක්‍රව රටේ අන්තවාදී අභියෝගයන්ට හේතු වී ඇති අතර ඒවා තවදුරටත් අන්තවාදය පෝෂණය කරමින් සිටිනවා.

ත්‍රස්තවාදය හා ප්‍රචණ්ඩ අන්තවාදය පිළිබඳ නිරන්තර අධීක්ෂණයට සුදුසු වන පරිදි මාලදිවයින රටේ නීති පද්ධතිය අඛණ්ඩව සංශෝධනය කර තිබෙනවා. මීට වසර දෙකකට පෙර, 2020 ඔක්තෝබර් මාසයේදී, විදේශීය ත්‍රස්තවාදීන් සහ ඔවුන්ගේ පවුල්වල සාමාජිකයන් යළි සමාජගත කිරීම සඳහා මාලදිවයින සිය පළමු ජාතික පුනරුත්ථාපන මධ්‍යස්ථානය පිහිටවූවා.

2022 මැයි මාසයේදී, මාලදිවයින් කාන්තාවන් සහ ළමුන් කිහිප දෙනෙකු සිරියාවෙන් නැවත ගෙන ඒමට රජය අවසානයේ එකඟ විය. මාලදිවයින මේ වනවිට ඉන්ටර්පෝල්, මත්ද්‍රව්‍ය සහ අපරාධ සඳහා වන එක්සත් ජාතීන්ගේ කාර්යාලය (UNODC) සහ වඩාත් මෑතකදී කොළඹ ආරක්ෂක පර්ෂදය (Colombo Security Conclave) වැනි සංවිධාන සමඟ බහුපාර්ශ්වික සහයෝගීතාව ඇතිකරගෙන තිබෙනවා.
ද්විපාර්ශ්විකව, කැනඩාව, ඉන්දියාව, ජපානය සහ එක්සත් ජනපදයේ මූල්‍ය, සැපයුම් හා තාක්ෂණික සහාය ලබාගෙන ඇති අතර මෙම රටවල් සමඟ හමුදා හා ත්‍රස්තවාදී මර්ධන අභ්‍යාස ද ක්‍රියාත්මක කරනවා. යුරෝපා සංගමය ද මාලදිවයින සමග මෙම අංශයේ සහයෝගීතාව වර්ධනය කර ගැනීම සඳහා වැඩි උනන්දුවක් දැක්වීමට පටන් ගෙන තිබෙනවා.

මේ අතර මාලදිවයිනේ රැඩිකල් මතවාද උත්සන්න වීම කෙරෙහි සෞදි ආරාබියේ සහ පාකිස්ථානයේ ඉගැන්වීම් දැඩි ලෙස බලපා ඇතැයි විශේඥයින් පෙන්වා දෙනවා.

ගැටුම් ඇති ප්‍රදේශවලින් ආපසු පැමිණෙන පුද්ගලයින් සහ අන්තවාදයට සම්බන්ධ වැරදි සඳහා වරදකරුවන් වූවන් ඵලදායී ලෙස පුනරුත්ථාපනය කිරීම සහ නැවත සමාජගත කිරීම සම්බන්ධයෙන් ධාරිතා සංවර්ධන උපදේශිකාවක් වන ආචාර්ය හුන්කල් ෆර්නැන්ඩස්-ගරායිසබල් (Juncal Fernández-Garayzabal) මාලදිවයින තුල මතුවෙමින් ඇති නව ප්‍රවණතා සම්බන්ධයෙන් මෙම විශේෂ අනාවරණය සිදු කරනවා.
ඇය අවධාරණය කළේ මාලදිවයිනේ ත්‍රස්තවාදය අලුත් ප්‍රපංචයක් නොවන බවයි. 2008 දී ප්‍රථම ප්‍රජාතන්ත්‍රවාදී රජය තේරී පත්වීම මාලදිවයිනේ සමාජයට විවිධ ආකාරවලින් බලපෑම් කළ අතර, ආගමික ප්‍රකාශනය සඳහා වැඩෙන අවකාශයක් නිර්මාණය කිරීම ඇතුළුව, පොදු ක්ෂේත්‍රය තුළ වඩාත් රැඩිකල් හඬක් මතුවීමට ඉඩ සැලසූ බව ආචාර්ය Fernández-Garayzabal පවසනවා.

බොහෝ මාලදිවයින් ජාතිකයින් ඉස්ලාමීය අධ්‍යාපනය ලැබීමට ගිය සෞදි අරාබියේ සහ පකිස්ථානයේ ඉගැන්වීම් මගින් රැඩිකල් හැඟීම් මතුවීමට දැඩි ලෙස බලපාන බව ඇය පෙන්වා දුන්නාය. ආචාර්ය Fernández-Garayzabal සඳහන් කළේ මෙම සිසුන් හමුදා පුහුණුව ලැබූ බවට කිසිදු සාක්ෂියක් නොමැති නමුත් සමහර මාලදිවයින් ජාතිකයන් දකුණු ආසියාවේ ත්‍රස්තවාදී ප්‍රහාරවලට සම්බන්ධ වූ බවයි. 2008 ඉන්දියාවේ මුම්බායි හි ප්‍රහාරවලට මාලදිවයින් ජාතිකයන් කිහිපදෙනෙක් සම්බන්ධ වූ විශේෂයෙන් සඳහන් කළ හැකියි.

රැඩිකල්කරණයට මෙම ඉගැන්වීම් බලපෑවාට අමතරව, තවමත් බොහෝ දුරට ගතානුගතික මාලදිවයින් සමාජයට වඩාත් ලිබරල් සමාජ සම්මතයන් සහිත බටහිර ජාතිකයින්ගේ පැමිණීම ඉහළ නංවන සංචාරක අංශයේ වර්ධනය ඇතුළු සමාජ-ආර්ථික සාධකවල කාර්යභාරය ද ඇය අවධාරණය කරනවා.

සංචාරක කර්මාන්තය ආදායම් විෂමතා උග්‍ර කර ඇති අතර දැඩි ලෙස ජනාකීර්ණ වී ඇති මාලේ අගනුවර පමණක් නොව සෑම ප්‍රදේශයකම ජීවන වියදම එරට වැසියන්ට ද දරාගත නොහැකි තරම ඉතා ඉහළ මට්ටමකයි පවතින්නේ.
පවතින සමාජ-ආර්ථික අභියෝගවලට ප්‍රතිචාරයක් ලෙස රැඩිකල් මතවාදයන් වඩාත් ආකර්ශනීය කරමින් පොදු සේවාවන් සඳහා ප්‍රවේශය ද සීමිත වී තිබෙනවා.

2008 මුම්බායි ප්‍රහාරයට මාලදිවයින් ජාතිකයන් සම්බන්ධ වීමෙන් 2007 සහ 2008 දී ගෝලීය ත්‍රස්ත ජාලයන්හි මාලදිවයින් ජාතිකයින්ගේ භූමිකාව පැහැදිලි විය. එරටින් පැමිණි විදේශීය සටන්කාමීන්ගේ සංඛ්‍යාව ඉතා පහළ මට්ටමක පවතින නමුත් සමස්ත ජනගහන හා සැලකීමේදී ඒක පුද්ගල අගය ඉහළ මට්ටමක පැවතීම කනස්සල්ලට හේතුවක් විය යුතු බව ආචාර්ය ෆර්නැන්ඩස්-ගරායිසාබල් අවධාරණය කරනවා.
2015 වන විට මාලදිවයින් ජාතිකයින් 80 දෙනෙකු පමණක් ISIS සංවිධානයට සම්බන්ධ වීමට සමත් වී ඇති බවට ගණන් බලා ඇත.
මාලදිවයිනේ දේශීය වර්ධනයන් පිළිබඳ සීමිත ජාත්‍යන්තර දැනුවත්භාවය සහ ජාත්‍යන්තර ප්‍රහාර සඳහා මාලදිවයින් වැසියන්ගේ දුර්ලභ මැදිහත්වීම මාලදිවයිනේ රැඩිකල්කරණයේ අභියෝග සම්බන්ධයෙන් ජාත්‍යන්තර දැනුවත්භාවය නොමැතිකමට හේතු වී තිබෙනවා. කෙසේ වෙතත්, ආචාර්ය Fernández-Garayzabal පවසන්නේ, මාලදිවයිනේ රැඩිකල් හැඟීම් අනාගතයේ දී වඩාත් කැපී පෙනෙන ප්‍රශ්නයක් බවට පත් විය නොහැකි බව මින් අදහස් නොවන බවයි.

ආචාර්ය Fernández-Garayzabal අවධාරණය කළේ විදේශීය සටන්කරුවන් නැවත ඒකාබද්ධ කිරීම රජයේ ආයතන සඳහා බහුවිධ ගැටළු ඇති කරන බවයි. ආරක්ෂක සලකා බැලීම් (ආපසු පැමිණෙන අය අවදානමක් ඇති කරයිද?), සදාචාරාත්මක සලකා බැලීම් (ඔවුන් දෙවන අවස්ථාවක් ලැබීමට සුදුසුද? ඔවුන් එසේ කරන්නේද යන්න තීරණය කරන්නේ කවුද?) සහ දරුවන්ගේ භූමිකාව (විශේෂයෙන් ඔවුන්ගේ මානසික කම්පනය සම්බන්ධයෙන් ඔවුන්ට උපකාර කළ හැක්කේ කෙසේද?) යන කාරණා නැවත ඒකාබද්ධ කිරීමේ සහ පුනරුත්ථාපන ප්‍රතිපත්ති සකස් කිරීම සඳහා පදනම් කරගනු ලබන නිර්නායක අතරට අයත්.

සමහර අය ඔවුන්ගේ ක්‍රියාකාරකම් ගැන පසුතැවිලි නොවූ අතර තවත් බොහෝ අය එසේ කළ බවත්, පසුතැවීම ප්‍රකාශ කිරීමට කාලය සහ ඉවසීම අවශ්‍ය බවට තර්ක කරන ඇය ඔවුන්ගේ ක්‍රියාවන් වෙනස් කරගනිමින් කර නැවත සමාජයට එක්වීමට ඔවුන්ට අවස්ථාව ලබා නොදීම වරදක් බව පෙන්වා දෙනවා.

ආචාර්ය Fernández-Garayzabal තර්ක කළේ වරදකරුවන් සඳහා නීතිමය සාක්ෂි ගොඩ නැගීම බොහෝ විට දුෂ්කර වන අතර නැවත පැමිණෙන අය සඳහා ප්‍රමාණවත් සහ කාර්යක්ෂම පුනරුත්ථාපන වැඩසටහන් ගොඩනැගීම කෙරෙහි වැඩි අවධානයක් යොමු කළ යුතු බවයි.
පවතින වැඩසටහන් සඳහා එක්සත් ජනපදය වැනි බාහිර හවුල්කරුවන් සහාය දක්වයි.

රට තුළ චීනයේ භූමිකාව වෙත ගමන් කරමින්, ආචාර්ය ෆර්නැන්ඩස්-ගරායිසාබල් සඳහන් කළේ, චීනය අවම වශයෙන් දේශපාලනයේ ප්‍රකාශිත භූමිකාවක් ඉටු නොකරන බවක් පෙනෙන්නට ඇති බවයි.

කෙසේ වෙතත්, ආසියානු සහ අප්‍රිකානු වෙලඳපොලවල් අතර මාලදිවයිනේ ඇති උපායමාර්ගික තත්ත්වය චීනයට, විශේෂයෙන් යටිතල පහසුකම් අංශයේ ආයෝජන ආකර්ශනීය කරයි.

චීනයේ වැඩෙන අතපෙවීම් පවතින වර්ධනයන් තීව්‍ර කළ හැකියි. (සම්පත් මධ්‍යගත කිරීම, මාලේහි අධික තදබදය සහ සීමිත රාජ්‍ය සේවා ලබා ගැනීමේ හැකියාව). මාලදිවයින, චීනය හෝ එක්සත් ජනපදය යන දෙකටම පැහැදිලි සහයක් ප්‍රකාශ කර නැති අතර, ඔවුන්ගේ විවිධ දායකත්වයන් ප්‍රයෝජනයට ගනිමින් සිටිනවා: බීජිං ‘ආයෝජන’ සපයන අතර එක්සත් ජනපදය විදේශ සටන්කරුවන් කළමනාකරණය කෙරෙහි අවධානය යොමු කරයි.

ආචාර්ය Fernández-Garayzabal වැඩි අවධානයක් යොමු කරන්නේ මාලදිවයිනට ප්‍රධාන වශයෙන් විදේශීය සටන්කරුවන්ගෙන් ඇති අභියෝග සඳහා සහය අවශ්‍ය බව (උදාහරණයක් ලෙස ඔවුන් ආපසු පැමිණීම සම්බන්ධයෙන්). තවද, වඩාත් විස්තීර්ණ පුනරුත්ථාපන සහ නැවත ඒකාබද්ධ කිරීමේ ප්‍රතිපත්ති සඳහා පහසුකම් සැලසීමට සහ ආපසු පැමිණි විදේශ සටන්කරුවන්ට ප්‍රමුඛත්වය දීම ගැන හඬ නගන සිවිල් සමාජ කොටස්වල බලපෑම් සීමා කිරීමට දිගුකාලීන තිරසාර සංවර්ධන වැඩසටහන් කඩිනමින් අවශ්‍ය වනවා.
ISIS බිඳවැටීමෙන් පසු මාලදිවයින් විදේශ සටන්කාමීන් වෙනත් ත්‍රස්තවාදී සංවිධානවලට සම්බන්ධ වී ඇත්ද යන්න පිළිබඳව ප්‍රසිද්ධියේ ප්‍රමාණවත් තොරතුරු නොමැති බව ඇය සඳහන් කළා.

අවසාන වශයෙන්, ආචාර්ය Fernández-Garayzabal පෙන්වා දුන්නේ විදේශීය සටන්කරුවන්ගේ සංසිද්ධිය මාලදිවයිනට සංචාරකයින් පැමිණීම කෙරෙහි අහිතකර බලපෑමක් ඇති කර නොමැති බවයි.

මාලදිවයින, නිවාඩු නිකේතන කේන්ද්‍ර කරගත් ලෝකයක් සහ සමාජ-ආර්ථික ප්‍රශ්න බහුලව පවතින වෙනත්, අඩු පිළිගත් කොටසක් ලෙස බෙදී ඇතැයි ඇය තර්ක කරනවා. ඇය අවධාරණය කළේ ඉස්ලාමීය විෂයමාලා නියාමනය කරන ඉස්ලාමීය කටයුතු අමාත්‍යාංශය නිර්මාණය කිරීම තුළින් ආගමික කටයුතු සම්බන්ධයෙන් වැඩි සංවරණ සහ තුලනයක් ඇති වී ඇති බවයි. විවිධ රජයේ ක්‍රියාකාරීන් විසින් පරිපාලනය කරනු ලබන ආගම පිළිබඳ මධ්‍යගත රාජ්‍ය කතිකාවක් දැන් පවතින අතර එමගින් සෞදි අරාබිය සහ පකිස්ථානය වැනි රටවලට අධ්‍යාපනය සඳහා යන මාලදිවයින් ජාතිකයන් ද මේ වනවිට පරීක්ෂා කරනවා.

මාලදිවයිනේ අන්තවාදී අභියෝගය රටේ දේශපාලන, ආර්ථික සහ සමාජ-ආර්ථික සාධක තුළ ගැඹුරින් කාවැදී තිබෙනවා. මෙම සාධක රටේ අන්තවාදී අභියෝග සඳහා සෘජුව හෝ වක්‍රව දායක වී ඇති අතර එය තවදුරටත් පෝෂණය කිරීමට ද හේතු වී තිබෙනවා. මෑත වසරවලදී මෙම අභියෝගවලට මුහුණ දීම සඳහා දැනුවත්භාවය සහ කැපවීම වැඩි වෙමින් පැවතුනද, රාජ්‍යය රටේ මූලික ව්‍යුහාත්මක අභියෝගවලට ආමන්ත්‍රණය කර නොමැති තරම්. අන්තවාදී අභියෝග අවම කර ගැනීම සඳහා, බොහෝ විට ඉහළ දේශපාලන පිරිවැයක් ඇති දැඩි දේශීය ව්‍යුහාත්මක ප්‍රතිසංස්කරණවලට භාජනය වීම හැර වෙනත් විකල්පයක් මාලදිවයිනට නැහැ.